تعاریف بانکداری الکترونیک

هر کسب و کاری ادبیات رایج کاری خود را دارد، از خرید و فروش املاک گرفته تا خودرو یا تجارت‌های عمومی‌تر مثل لوازم خانگی و پوشاک. یک حرفه‌ای کسب و کار یا به‌اصطلاح کاسب کارکشته بهتر است درک دقیق و سریعی از مفاهیم مرتبط با کار خود داشته باشد. اگرچه زمان و مسائلی که در ذات هر تجارت وجود دارد خواه ناخواه فعالان آن حوزه را با ادبیات رایج خود آشنا می‌کند، تلاش خودخواسته از طریق مطالعه کمک می‌کند مسیر پیشرفت سریع و ساده‌تر طی شود. بانکداری الکترونیک و تجهیزات مرتبط با آن مثل خودپرداز و کارتخوان هم دارای ادبیات و اصطلاحات رایج خود هستند که برخی از واژگان آنها به دلیل تکرار زیاد نیاز به واشکافی مجدد ندارد. اما برخی دیگر از این اصطلاحات، خصوصا کلمات غیرفارسی نیاز به ترجمه یا شرح مختصری دارد. این مطلب در واقع ترجمه مجدد یا شرح مختصری از اصطلاحات رایج در بانکداری الکترونیک با رویکرد تجهیزات رایج آن است که به سرمایه‌گذاران خودپرداز و دارندگان دستگاه کارتخوان کمک می‌کند شناخت بهتر و سریعتری از این کسب و کار داشته باشند.

پذیرنده

شخصی است حقیقی یا حقوقی که بر اساس قراردادی رسمی با سازمان، بانک یا شرکت معتبر از طریق ابزارهای معرفی شده (مثل خودپرداز، کارتخوان، درگاه پرداخت و غیره) توانایی دریافت یا انتقال وجه پیدا می‌کند. برای مثال وقتی یک فروشگاه درخواست خرید خودپرداز می‌دهد به عنوان یک «پذیرنده» شناخته می‌شود. پذیرنده در بانکداری الکترونیک انواع مختلف دارد. این تعاریف بسته به سامانه یا بستری است که خدمات پایه را ارائه می‌دهد برای همین ممکن است تعریف پذیرنده سیستمی در سامانه شاپرک با سایر شرکت‌ها تفاوت داشت باشد.

قرارداد پذیرنگی

بین دریافت کننده ثابت خدمات یک ابزار بانکی الکترونیک و ارائه کننده آن ابزار قراردادی منعقد می‌شود که به آن قرارداد، “پذیرندگی” می‌گویند. قرارداد پذیرندگی در واقع با بستر پذیرنده و ابزار آن مرتبط است. و در هر کشور، تابع قوانین بانکی و سازمانی مجموعه‌های بالادست خود است. که در ایران این قوانین توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ابلاغ و اعمال می‌شود.

تراکنش

آن را معادل یا فارسی شده عبارت « transaction » می‌دانند. این عبارت در الکترونیک و کامپیوتر دارای طیفی از معانی است. اما به طور خاص به اجرای دستورات در سیستم مدیریت بانک اطلاعاتی، تراکنش می گویند. در بانکداری الکترونیک درخواست‌های ارسال شده برای اجرا، مانند درخواست برداشت، واریز، انتقال، اعلام مانده حساب، اصلاح مانده و مواری از این قبیل، «تراکنش» نامیده می‌شود.

ابزار پذیرش

به مجموعه امکانات سخت‌‌افزاری و نرم‌افزاری یک سیستم که امکان تراکنش را برای کاربر فراهم می‌کند «ابزار پذیرش» می‌گویند. متداولترین ابزارهای پذیرش عبارتند از کارتخوان، خودپرداز و درگاه‌های پرداخت آنلاین. ابزارهای پذیرش به دو نوع سیستمی و غیرسیستمی تقسیم می‌شوند، اگرچه این تقسیم ‌بندی با توجه به گسترش انواع پذیرنده در تمامی شبکه‌های بانکی مورد تایید نیست.

شرکت PSP

به شرکت‌هایی که خدمات و بستر الکترونیک بین بانک و مشتری را فراهم می‌کنند شرکت PSP گفته می‌شود. در واقع یک شرکت PSP یک شرکت واسط بین بانک و مشتری است که در این بین ابزارهای متصل به خدمات هم از زیرساخت شرکت PSP استفاده می‌کند. یک دارنده دستگاه کارتخوان یا خودپرداز نیازی نیست که با شرکت psp در ارتباط یا قرارداد باشد. زمانی که دارنده دستگاه درخواست می‌کند که کارتخوان یا خودپرداز از خدمات بانک خاصی استفاده کند، شرکت ارائه کننده دستگاه بهترین psp مورد تایید خود را معرفی و روند فنی و قانونی ارتباط را به صورت کاملا قانونی و امن فراهم می‌کند. در حال حاضر 12 شرکت psp در ایران فعال هستند.

شبکه شتاب

اولین شبکه مبادلات اطلاعات بین‌ بانکی ایران به صورت الکترونیکی است که در سال 1381 راه‌اندازی و فعال شد. این سوئیچ ملی که اصطلاحا «شبکه تبادل اطلاعات بانکی» نامیده شده و عبارت شتاب هم سرواژه همین جمله است در حال حاضر تبادل اطلاعات بانکی 30 بانک، موسسه مالی و قرض‌الحسنه را به عهده دارد. همچنین این شبکه با اتصال شبکه شتاب به مرکز سوئیچینگ خارج از کشور، بین شبکه شتاب و شبکه‌های خارج از کشور در منطقه خلیج فارس اولین سوئیچ بین بانکی بین‌المللی را برای بانکهای کشور ایجاد کرد. عبارت «خودپرداز متصل به شتاب» که در بالای بعضی از خودپردازها دیده می‌شود. در واقع تاکیدی است بر یکپارچگی و امکان ارتباط با تمامی شعب و موسسات رسمی متصل به شبکه بانکی کشور.

شبکه شاپرک

شاپرک یک نظام یکپارچه پرداخت است که از نظر قانونی زیر مجموعه بانک مرکزی محسوب شده و سهامداران آن بانک مرکزی و بانک‌ های اصلی کشور هستند. این سامانه در سال 1391 فعال و وارد چرخه خدمات بانکداری الکترونیک شد. با فعال شدن این بستر کلیه بانک های کشور برای اتصال به سئویچ خدمات شرکت‌های psp ملزم هستند که به جای اتصال مستقیم به شبکه شاپرک متصل شوند که به لحاظ مدیریت اطلاعات و تامین امنیت خدمات پرداخت یک گام بسیار مهم و اساسی در بانکداری الکترونیک محسوب می‌شود.

اصطلاحات و عبارات بانکداری الکترونیک بسیار زیاد و خارج از حوصله این مقاله است. موارد اشاره شده با ترکیب و قرار گرفتن در واژگان مصطلح در کنار هم موجب خلق ده ها عبارت جدید می‌شود. مثلا وقتی از «پذیرنده» یا «صادر کننده» صحبت می‌کنیم اگر قبل از آن بانک پذیرنده، بانک صادر کننده، شرکت پذیرنده یا بستر پذیرنده قرار بگیرد خود این عبارات تعاریف متعددی خواهد داشت که در بخش‌های بعدی به شرح کوتاه عبارات پرکاربر این حوزه بیشتر خواهیم پرداخت.

source: ادبیات رایج در بانکداری الکترونیک